Akita-inu (inu – to po japońsku pies) to rasa myśliwskich szpiców japońskich, przeznaczona pierwotnie do polowania na najgrubszego zwierza – dzika i niedźwiedzia oraz do ciągnięcia ciężkich ładunków. Jak wszystkie pozostałe, powstała skutkiem wymieszania się psów dingo z północnymi szpicami. Psy te przybywały do Japonii z kolejnymi osadnikami – poczynając od około 15000 lat p.n.e. po 300 lat p.n.e.
Psy podobne do akity istniały rzekomo już 5000 lat temu. Niewątpliwie towarzyszyły samurajom i od tego czasu zajmują stałe miejsce w japońskiej mitologii. W japońskiej literaturze akita jest psem starym i rodzimym, z posiadaniem którego wiązały się określone wierzenia. Ten kto nie mógł pozwolić sobie na tego psa (mogła je posiadać arystokracja) musiał zadowolić się jego podobizną. Małe posążki z drewna, przedstawiające akitę, wykonywane przez japońskich rzeźbiarzy, stanowiły atrakcyjne, świąteczne podarki przynoszące szczęście. Były symbolem posiadania. Wiązały się z nimi określone wierzenia przekazywane z pokolenia na pokolenie. I tak, otrzymywała je narzeczona w dzień ślubu – jako maskotkę przynosząca szczęście. Posążek akity położony przy rodzącej kobiecie miał zapewnić bezproblemowy przebieg porodu, a podarowany niemowlęciu był symbolem późniejszej siły, zdrowia i inteligencji obdarowanego. Figurka zawieszona nad kołyską dziecka miała go chronić przed złymi snami.
Już w czasach średniowiecznych rasa akita hodowana była do walk psich, które około XI wieku stały się popularnym sportem.
Udokumentowana historia rasy rozpoczyna się w wieku XVII. Jej hodowlą zajmował się wówczas możny rycerz, który przed niełaską cesarza schronić musiał się na północnym wybrzeżu wyspy Honsiu, w prowincji Akita. Był on wielkim miłośnikiem łowów i psów, postanowił więc stworzyć największe, najsilniejsze i najmężniejsze psy myśliwskie, jakich nikt przedtem nie widział. Były to psy elitarne, których właścicielami i hodowcami mogli być tylko japońscy shoguni. Sposób opieki nad psami (pielęgnacja, żywienie) był opisany w ściśle przestrzeganych i chronionych dokumentach. Świadczy to o poważaniu, jakim cieszyły się te psy. Stanowiły wielką wartość, można by rzec, cieszyły się swoistym kultem, jakim nie otaczano żadnego innego psa. Ciekawostką dotyczącą sposobu prezentacji tych psów było prowadzenie ich na kolorowych (plecionych z bawełny) smyczach – przeplatanych srebrną lub złotą nitką (w zależności od rangi posiadacza psa). Kolor tej smyczy współgrać musiał ponadto z umaszczeniem psa.
Następne stulecia, obfitujące w wojny i będące okresem politycznej i ekonomicznej destabilizacji, spowodowały, że wielkie psy z Honsiu stały się prawdziwą rzadkością. Przetrwały jednak, przede wszystkim jako psy do walk, dopóki cesarz nie zabronił tego procederu, a początek naszego wieku i powstanie silnego ruchu na rzecz zachowania kulturowej tradycji Japonii przyniósł renesans rasy, uznanej niemal za symbol narodowy. Pod nazwa nippon inu, czyli po prostu „japońskiego psa” akita doczekał się państwowego protektoratu i w roku 1931 oficjalnie został ogłoszony „narodowym psem Japonii”.
Wojna przyniosła psom japońskim, a szczególnie akitom, niemal zupełną zagładę. Mimo to pogłowie zostało dość szybko odbudowane i obecnie rasa ta należy do najliczniejszych w Japonii. Do dzisiaj zachowała swój wyjątkowy status i hodowcy, a nawet właściciele pojedyńczych, wybitnych psów są, jeśli zachodzi taka potrzeba, subsydiowani przez władze lokalne.
Japoński standard rasy pochodzi z 1938 roku – wówczas to postanowiono, by w hodowli unikać psów szczególnie masywnych, których wygląd sugerował domieszkę krwi molosów, wprowadzoną na przełomie wieków dla uzyskania psów najlepiej nadających się do walk.
Powojenna hodowla akita-inu w Japonii dążyła do uzyskania typu psa silnego i mocnego, ale jednak, przede wszystkim o cechach szpica.
Akita to symbol psiej wierności – na dobre i złe. Są one wierne do końca swoim właścicielom, czego najlepszym przykładem jest opowieść o psie doktora Ueno.
Wielkiej popularności tej rasie przysporzył Hachiko, pies urodzony w Odate w 1923 roku, należący do doktora Ueno, wykładowcy na tokijskim uniwersytecie. Gdy tylko podrósł, zwyczajem jego stało się codzienne odprowadzanie pana każdego ranka na mały placyk przed dworcem Shibuha. Powracał tego samego dnia, aby powitać powracającego z pracy pana. Każdego dnia pan i pies, bez względu na pogodę, rozstawali i witali się ponownie w tym samym miejscu. 21 maja 1925 roku dr Ueno jak zwykle wsiadł do porannego pociągu, lecz tego dnia Hachiko na próżno oczekiwał przez całą noc jego powrotu – doktor zmarł nagle w miejscu pracy. Wszyscy o tym wiedzieli, ale nikt potrafił wytłumaczyć tego psu, który codziennie wypatrywał w drzwiach dworca ukochanego pana. Pies niezmiennie, każdego dnia, przychodził na dworzec, a wkrótce mówiło juz o nim całe Tokio. Życzliwi ludzie opiekowali się nim i żywili go, jednakże wszystkie oznaki troski przyjmował z całkowitą obojętnością. Nikt nie potrafił zastąpić mu jego pana. Przez prawie dziesięć lat przychodził Hachiko na dworzec Shibuya, aż 7 marca 1935 roku znaleziono go tam martwego. Był tak sławny, że postawiono mu dwa pomniki. Jeden na Dworcu Shibuya w Tokio (kwiecień 1934r. – twórca: Shou Ando), a drugi na Dworcu Odate (lipiec 1935r. – twórca: Shou Ando) w prefekturze Akita. Metalowe figurki Hachiko niedługo stały na placykach przed dworcami, gdyż niebawem zostały – jak wszystkie przedmioty z metalu – przetopione na cele zbrojeniowe. Obecne pomniki Hachiko pochodzą z 1947 (dworzec Shibuya – twórca: Takushi Ando – syn Shou Ando) i 1987 roku (dworzec Odate – twórca: Yoshio Matsuda). W roku 1987 w Japonii powstała ekranizacja historii Hachiko. Niestety dziś taki pies jak Hachiko nie mógłby poruszać się w Tokyo. Japończycy baliby się go, więc szybko by go wyłapano i przewieziono do „hokensho” i zagazowano tam w (na ogól w pełni zautomatyzowanej) komorze śmierci. To przykre co dziś dzieje się w Japonii jeśli chodzi o psy i koty. Trwający od 10 lat boom na zwierzęta domowe (zwłaszcza psy i koty sprzedawane tam w sklepach albo przez internet) zaowocował niestety tym, że powstały specjalne uśmiercalnie dla zwierząt, gdzie znaleziony pies czy kot po 3-5 dniach jest po prostu gazowany. W Japonii uśmierca się przy pomocy gazu rocznie ponad 400 tysięcy psów i 300 tysięcy kotów, a ponad 73 tysiące psów i 13,5 tysiąca kotów wykorzystuje się do eksperymentów laboratoryjnych.
Znana jest też wcześniejsza – bo z roku ok. 1700 – historia niezwykłego psa o imieniu Chuken-Shiro, któremu to poświęcona została świątynia na górskim zboczu Kuzuhara, w pobliżu Dworca Sawajiri. Pies ten należał do myśliwego o imieniu Sadaroku, który to zagubił drogę na polowaniu podczas burzy śnieżnej głęboko w górach, niechcący przekraczając granicę kraju, za co też został aresztowany. Nieszczęśliwie nie miał przy sobie zezwolenia na wolny wstęp do tego kraju na polowanie. Powiedział o tym psu, pomimo, iż wiedział, że pies nie zrozumie, co on mówi. Nagle zobaczył, że pies pędzi jak strzała poprzez śnieg w kierunku domu swego pana. Niestety żona myśliwego nie mogła zrozumieć, czemu pies tak ujada. Ostatecznie pies wrócił do pana bez pozwolenia łowieckiego.
Myśliwy był kompletnie zawiedziony. Kontynuował apel do psa, tak jakby to był jego syn. Znowu popędził pies do domu – oddalonego o ponad 10 km od miejsca pobytu myśliwego. Ponownie pies szczekał i szczekał przy rodzinnym ołtarzu. W końcu żona zrozumiała niebezpieczeństwo. Umocowała pozwolenie łowieckie do psiej obroży i modliła się o bezpieczny powrót męża. Pies popędził ze wszystkich sił po raz drugi z powrotem do swego pana. Ale było za późno! Myśliwy został stracony. Pies zmarł wkrótce potem, tak jakby podążył za swoim panem.
Kolejnym przykładem niezwykłego oddania tych psów człowiekowi jest historia dwunastu psów rasy akita, które brały udział w ekspedycji naukowej na biegun południowy w 1957r. Japońscy badacze polarni zabrali ze sobą 20 psów rasy akita, które miały ciągnąć sanie. Trudne warunki atmosferyczne zmusiły ich do przerwania ekspedycji. Psy zaprzęgowe wraz z całym sprzętem pozostawili w lodach Antarktydy, wywołując tym oburzenie miłośników zwierząt z całego świata. Powrócili tam dopiero po trzech latach. Możemy sobie wyobrazić ich pełne zaskoczenie, gdy na miejscu przywitało ich 12 z 20 pozostawionych psów, wszystkie całkowicie zdrowe. Przeżyły dzięki niesamowitej, dla innych ras wręcz niemożliwej, umiejętności przystosowywania się do bardzo trudnych warunków klimatycznych. Żywiły się prawdopodobnie fokami i innymi zwierzętami, na które polowały często nawet w odległości 100 km od obozowiska. Możliwe, że brakujące osiem psów – z powodu ekstremalnych warunków – zostało pożartych przez zwierzęta pozostałe przy życiu. Stale jednak powracały w miejsce, gdzie pozostawili je na pastwę żywiołów ludzie. Czekały na powrót tych których kiedyś pokochały.
Cesarz Hirohito uczcił psy te wzniesieniem pomnika obok Tokio Tower. Dwanaście naturalnej wielkości akit odlanych z brązu przypomina o tym jedynym w swoim rodzaju sukcesie narodowej japońskiej rasy psów.
Ogromne przywiązanie tych psów do swoich właścicieli jest cechą typową dla tej rasy, czego na co dzień może doświadczyć każdy kto wybrał sobie akitę jako psa towarzysza.
Początkowo wykorzystywano akity, jako psy myśliwskie do polowania na dziki, jelenie a nawet groźne, czarne niedźwiedzie. Ceniono je za ich upór, zawziętość i bezwzględność w walce, a także pasję łowiecką.
Polując na niedźwiedzie, pracowały zwykle w parze: pies i suka. Wspólnie osaczały zwierzę, zataczając wokół niego kręgi. Kiedy niedźwiedź podnosił się na tylne łapy, pies atakował bok zwierzęcia, zaś suka w tym samym czasie, wczepiała się w gardło. Niezwykłość tej techniki polegała między innymi na tym, że w przeciwieństwie do większości psów myśliwskich akity polują i walczą w absolutnej ciszy. Często zdarzało się jednak, że któreś ze zwierząt ginęło od uderzenia niedźwiedzią łapą. Z nowszych źródeł podaje się, że w Górach Skalistych w USA – para akit po półgodzinnej walce powaliła 400kg szarego niedźwiedzia grizzly.
Te z natury ciche psy pracowały także jako psy stróżujące, chroniąc żywy inwentarz przed dzikami i innymi drapieżnikami. Akita-inu zostawiany był jako jedyny stróż obejścia i sam podejmować musiał decyzję kogo uznać za intruza. Jako pies totalnie nieprzekupny ceniony był przede wszystkim za swe niezwykłe przymioty: wielką niezależność a zarazem niezwykłą wierność właścicielowi.
Z czasem, w miarę wzrostu popularności rasy, akita, znany ze swej siły i ostrości, stał się popularnym zawodnikiem walk psów, szczególnie w rejonie Kazuno i Senboku. Walki były przedmiotem tylu zakładów, że wprowadzono zawody. Powodzenie tych jatek umożliwiła potencjalna skłonność do dominacji akita-inu względem innych psów oraz ich szybkość i zawziętość w walce. Zwykle walki odbywały się na małych wybiegach otoczonych siatką, o powierzchni ok. 40-50 m.kw. i wysokości ponad 2m. Walka kończyła się zawsze śmiercią jednego z psów, zwiększając tym agresję u zwycięzcy.
Pierwotnie japońskie psy miały rozmiar od małych do średnich i nie występowały w rasach dużych.
Od 1603r. w prefekturze Akita MATAGI – średniej wielkości psy do polowań na niedźwiedzie (na zdjęciu scena z takiego polowania z Muzeum Akita w Odate) i jelenie – używane były także do walk psów.
Od 1868r. rasa ta była krzyżowana z innymi japońskimi psami bojowymi m.in. TOSA-INU, a także z MASTIFAMI.
Efektem tego było zwiększenie wielkości psów tej rasy, ale utracenie jego cech zwiazanych z typem szpica. Rezultatem krzyżówki było uzyskanie agresywnego psa o imponujących rozmiarach. Doprowadziło to niemal do wyginięcia akita jako rasy. W obronie czystości rasy wystąpił burmistrz miasta Odate, Mr Shigeie Izumi. W 1908r. walki psów zostały zakazane, ale rasa ta została zachowana i udoskonalona jako duża rasa japońska. W wyniku tego dziewięć doskonałych egzemplarzy tej rasy zostało uznane w 1931r. jako pomniki natury. Podczas II wojny światowej (1939-1945) powszechne było używanie psich futer do produkcji ubrań wojskowych. Policja zarządziła chwytanie i konfiskatę wszystkich psów za wyjątkiem Owczarków Niemieckich, które używane były do celów wojskowych. Jednakże niektórzy miłośnicy psów próbowali obejść to zarządzenie krzyżując swoje psy z Owczarkami Niemieckimi. Po zakończeniu II wojny światowej liczba Akit gwałtownie spadła, a te które ocalały występowały jako trzy różne typy:
MATAGI AKITA
AKITA do walk psów
OWCZARKO-AKITA
Stworzyło to zagmatwaną sytuację dla tej rasy. Podczas odtwarzania po wojnie czystej rasy pies KONGO-GO (na zdjęciu) pochodzący z lini DEWA, który wykazywał charakterystyczne cechy Mastifa i Owczarka Niemieckiego, cieszył się czasową wprawdzie, lecz ogromną popularnością. Jednakże miłośnicy psów nie zaaprobowali tego typu jako właściwej rasy japońskiej i poczynili próby wyeliminowania wszystkich obcych ras poprzez krzyżowania z typem Matagi Akita w celu odtworzenia czystej pierwotnej rasy. Uzyskali w ten sposób ustabilizowanie czystej linii dużej rasy jaką dzisiaj znamy.
Po zakończeniu II wojny światowej spora liczba akit przywieziona została przez powracających żołnierzy do USA. Z czasem wygląd zewnętrzny akit promowanych w Stanach Zjednoczonych odbiegł od wyglądu tych hodowanych w Japonii. Pojawiła sie opinia, że Japończycy zmuszeni przez okoliczności pozbywali się raczej psów uważanych za mniej pożądane. Masowa produkcja modnych w USA szczeniąt przyniosła wiele szkody, szczególnie dysplazję stawów biodrowych i choroby oczu. Doszło do tego, że Japończycy nie byli w stanie rozpoznać w ogromnych, ciężkich jak bernardyny i pomarszczonych na głowie psach amerykańskich swoich dużych szpiców. Dziś dla odróżnienia od akit rasę tę nazywa się w Europie akitą amerykańską (FCI nr 344 z 05.01.2006) Wzorzec amerykański dopuszcza każdy rodzaj umaszczenia, także łaciaty, z tym że psy takiego umaszczenia powinny mieć maskę (poza białymi). Różnica pomiędzy akitą amerykańską, a akitąodnosi się także do budowy. Psy amerykańskie są masywniejsze, grubokościste, natomiast te japońskie smuklejsze, o mniejszej masie ciała. Akita amerykańska należy do grupy psów dużych i chociaż wg standaru nie różni się praktycznie wzrostem od akity japońskiej to jednak ogólny jego wyraz jest dużo bardziej ciężki i zwalisty, przez co brakuje mu elegancji sylwetki akit japońskich. Wzrost akity amerykańskiej utrzymuje się w granicach 61-67 cm, podczas gdy waga wynosi średnio 36-50 kg. Pomimo swojej mocnej budowy są one bardzo zwinne, żywotne o znacznym temperamencie, szczególnie w okresie szczenięctwa. Szata akity amerykańskiej – średniej długości z grubym, gęstym podszerstkiem – powoduje, że ich ulubioną porą roku jest zima. Podobnie jak akita jest psem bardzo wytrzymałym na trudne warunki klimatyczne i nadającym się dla osób chcących uprawiać zimowe sporty, ku czemu ma doskonałe predyspozycje fizyczne.
W Europie akity pojawiły się później, najwcześniej w Szwecji, dokąd w 1962 roku i 1965 sprowadzono dwie pary z Japonii. Niewiele później pierwsza japońska para przyjechała także do Norwegii. W kilka lat potem sprowadzono tam też psy z USA. Na kontynencie – w RFN i Holandii – pierwsze psy pokazały się dopiero w latach siedemdziesiątych. Pochodziły one z USA. Gdy z kolei sprowadzono psy skandynawskie i japońskie, zapanowało niejakie zamieszanie. Przyjęto więc, że akita występuje w dwóch typach: cięższym, zwanym Dewa i lżejszym – Tchinosaki. Powstał też typ pośredni. Nie znajdowało to wszakże żadnego uzasadnienia we wzorcu rasy. Stopniowo akita stały się znane w całej Europie, a kontrowersje między zwolennikami obu typów narastały. Wyniki wystaw stały się zupełnie nieprzewidywalne, bo wszystko zależało od tego, czy sędzia będzie zwolennikiem typu japońskiego, czy nie. W końcu w 1999 roku FCI podzieliła akita na dwie rasy. Aktualnie obowiązują dwa wzorce ras:
W Wielkiej Brytanii akity pojawiły się najpóźniej, dopiero w latach osiemdziesiątych trafiły tam pierwsze psy tej rasy, pochodzące z USA, Kanady i Japonii. Pierwszy miot urodził się dopiero w 1983 (po rodzicach amerykańskich). Szczególnie dużo zawdzięczają akity hodowlom Littlecreek i Overhill. Rasa nie jest zbyt liczna, ale wydaje się, że hodowcy angielscy uzyskali pośredni typ akity, mogący się podobać zarówno Japończykom, jak i zwolennikom typu amerykańskiego.
W ostatnich latach akity stały się w krajach zachodnich dość modne, ale moda ta utrzymuje się w sensownych rozmiarach.
Do Polski pierwszą akitę przywieziono do hodowli Skierdy w roku 1990. Była to szara suka z Norwegii Manatsu Rei, która jednak nie doczekała się potomstwa. Niedługo później dołączył do niej pies z Danii, a jego dwie siostry stały się założycielkami innych hodowli. Pierwszy miot Skierdy urodził się dopiero po drugiej importowanej ze Szwecji, białej suce Kintos Kicho Shugyoku. Jednak wszystko to nie były akity w rozumieniu dzisiejszych akit, gdyż reprezentowały typ mieszany, który później zaczęto przepisywać do rasy akita amerykańska. Do naszego kraju przyjechało kilka akit z Europy, a później jeszcze para z USA i pies z Wielkiej Brytanii. Jednak naprawdę o akicie w czystym typie japońskim możemy mówić dopiero od paru lat, kiedy to m.in. przyjechały do Polski czysto japońskie akity z Czech, Francjii i Holandii, a nawet kilka urodzonych w kraju pochodzenia rasy, czyli Japonii (np. nasz DAICHI GO NIIGATA KURIYAMA).
Akita, kiedyś pies myśliwski, obecnie uznawany jest za doskonałego stróża i w tym charakterze może być polecany. Jest łatwy do pielęgnacji. Inteligentny, spokojny, odporny, silny, ma wybitny instynkt łowiecki i obrończy. Jest czujny, zdecydowany i może, a nawet powinien być trzymany na dworze. Potrzebuje jednak bliskiego kontaktu z ludźmi i przy jego braku po prostu dziczeje. Ze względu na upór i pasję łowiecką nie jest to pies łatwy do prowadzenia. Ma zamiłowanie do bójek z innymi psami (zwłaszcza samce). Jest to pies bardzo pewny siebie, twardy. Potrzebuje więc dużo zrozumienia i konsekwencji w postępowaniu. Nie należy zapisywać go na szkolenie obronne, a co najwyżej na psa towarzysza. Zdarzały się przypadki, gdy psy dotychczas zupełnie łagodne po szkoleniu obronnym stawały się agresywne wobec ludzi i to bez konkretnego powodu. W akicie po prostu nie należy rozbudzać agresji, gdyż ma on i bez tego świetne wyczucie sytuacji i nie zawiedzie nas, gdy zauważy, że faktycznie jesteśmy zagrożeni. Lepiej natomiast, aby akity nie trafiały w ręce osób, które nie mają żadnego doświadczenia w wychowywaniu psa. źle wychowany akita może stać się psem groźnym, co wykazała fala mody w USA – gdy to w rękach niekompetentnych właścicieli rasa ta uzyskała reputację niebezpiecznej. Pies ten wymaga starannego i stanowczego wychowania, nie nadaje się dla ludzi nerwowych czy niekonsekwentnych.
Prawidłowo wychowany jest doskonałym obrońcą i stróżem, niezawodnym w rodzinie i w kontaktach z dziećmi. Za granicą liczne akity wyróżniły się w różnorakich próbach pracy – od tropienia i polowania, poprzez pracę psów zaprzęgowych, wyszukiwanie ludzi spod lawin (w Szwajcarskim Czerwonym Krzyżu), czy rolę psów ratowników w straży pożarnej (kilka psów w Niemczech), aż po pracę przewodnika niewidomych.
Kraj pochodzenia: Japonia.
Zastosowanie: pies towarzyszący
Klasyfikacja w FCI: Grupa 5 – Szpice i pierwotny typ
Sekcja 5: Szpice azjatyckie i rasy pokrewne
Bez prób pracy
(Oryginalny standard z dnia: 13.03.2001)
Pies dużego wzrostu, dobrze wyważony i mocny. Drugorzędne cechy płciowe silnie zaznaczone, połączone z dużą szlachetnością i godnością. Mocna konstrukcja. Silnie zaznaczony dymorfizm płciowy.
Stosunek wysokości w kłębie do długości ciała (od szczytu łopatki do guza biodrowego) wynosi 10:11 z tym, że długość ciała u suk jest nieco większa niż u psów.
